కొసరు

 అబ్బో !నేను చెప్పేది సుమారు యాభై సంవత్సరాలు పై మాట. అప్పట్లో   నిత్యావసర సరుకులు అన్ని కోమటి కొట్టులో అమ్ముతూ ఉండేవారు. అవి ఈ రోజుల్లో లాగా పెద్ద పెద్ద లైట్లు, షట్టర్లు తో దుకాణాలు, దుకాణం పేరుతో ఉన్న పెద్ద బోర్డులు, కస్టమర్లు కూర్చోడానికి కుర్చీలు, సామాన్లు మోసుకెళ్ళడానికి ట్రాలీలు ,రంగురంగుల డ్రస్సులు వేసుకున్న ఉద్యోగస్తులు, మరియు బిల్లు తీసుకోవడానికి ప్రత్యేక సిబ్బంది ప్రత్యేక కౌంటర్లు ఉండేవి కాదు.  

 చెక్కలతో తయారుచేసిన తలుపు,  ఎదురుగుండా పెద్ద త్రాసు, ఆ త్రాసులో తూకం రాళ్లు, అక్కడ గల్లా పెట్టి, దాని ఎదురుగుండా స్టూలు మీద  అంగ వస్త్రం కట్టుకుని నుదుట నామం పెట్టుకుని కూర్చుని ఉండే షావుకారు గారు, చుట్టుపక్కలంతా నల్లటి తుప్పు పట్టిన డబ్బాలో సరుకులు, అటు ఇటు పరిగెడుతున్న ఎలకలు ఇలా ఉండేది ఆ కిరాణా కొట్టు.

తెల్లవారకుండానే కొట్టు తీసి కూర్చుంటే రాత్రి పది గంటల వరకు కొట్టు తెరిచే ఉండేది కాదు. అప్పుడు లేబర్ యాక్ట్ లు ఉన్నాయో లేవో తెలియదు గానీ సెలవు రోజుల్లో కూడా దుకాణాలు తెరిచి ఉండేవి. భోజనానికి వెళ్లిన సమయంలో మధ్యాహ్నం ఒక గంట షావుకారు గారి కుటుంబ సభ్యులు ఎవరెవరు కూర్చునేవారు. 

ఏమిటో అందరికీ అందమైన పేర్లు ఉన్న ఆ రోజుల్లో ఎక్కువగా  రెడ్డిగారు రాజుగారు పంతులుగారు షావుకారు గారు అంటూ కులం పేరుతో పిలిచేవారు."  ఏవండీ షావుకారు గారు ఒక కేజీ బెల్లం ఇస్తారా!   ఇంకా కూలి డబ్బులు అందలేదు. రేపు రేపు తెచ్చిస్తాను అని అరువు అడిగే  ఆమె తోటి ఒక గంట పోయాక రా ! ఇంకా బోణీ అవలేదు అని సమాధానం చెప్పేవారు షావుకారు గారు. అంటే  అరువు ఇవ్వడం ఇష్టం లేక కాదు. ఆరోజు సరుకు ఇంకా ఎవరు డబ్బు పెట్టి కొనలేదు. అరువుతోటి వ్యాపారం ప్రారంభించడం ఇష్టం లేదు అని అర్థం 

ఒకవేళ ఎవరైనా డబ్బు పట్టుకుని వచ్చి సరుకుడిగిన ఇంతకు ఇంతకుముందు ఆ వ్యక్తికి సరుకు అమ్మిన రోజు వ్యాపార అమ్మకాలను బట్టి అంటే ఆ రజు వ్యాపారం సరిగా జరగకపోతే ఆ వ్యక్తికి సరుకు లేదని చెప్పేసేవారు. ఇది కూడా ఒక నమ్మకం. ఇవాళ బోణి ఎవరు చేశారో! బేరాలు అసలు లేవు అని బాధపడుతుండేవారు.

ఆ రోజుల్లో వినియోగదారుడికి అంత విజ్ఞానం ఉండేది కాదు. సరుకు కొనుక్కుని పట్టుకు వెళ్లడమే కానీ ఆ సరుకు తూకం వేసే రాళ్లు గురించి గానీ త్రాసు గురించి గానీ ఎవరు ఆలోచించేవారు కాదు. 

ముఖ్యంగా గ్రామాల్లో ఆ రోజుల్లో ఉద్యోగస్తులు చాలా తక్కువ మంది ఉండేవారు. ఎక్కువగా వ్యవసాయదారులు వ్యవసాయ కూలీలు రైతులు ఉండేవారు. పంటల కాలంలోనే వాళ్ళకి డబ్బు వస్తుంది కాబట్టి  కోమటి కొట్టులో ఖాతా ఉండేది.  పంటల కాలంలో పది సార్లు తిరిగితే గాని పాత బాకీలు వసూలు అయ్యావు కదా పాపం!.

మరి ఇంకొక విచిత్రమైన అలవాటు ఉండేది ప్రజల్లో అప్పట్లో

కోమటి కొట్టుకు వెళ్లి అరకిలో సరుకుని  ఆరు సంవత్సరాల వయసు వాళ్ళు నుంచి అరవై ఏళ్ళ వయసు ఉన్న వాళ్ళు కూడా చెయ్యి చాచి "కొసరు "అడిగేవారు.  ఏమిటో అది ఏ రకంగా అలవాటయిందో తెలియదు. పాపం ఆ ఆ షాప్ యజమాని  చిన్న బెల్లం ముక్క, లేదా కొన్ని మరమరాలు, లేదంటే కొద్దిగా గుల్ల శనగపప్పు చేతిలో పెట్టేవాడు. అది తింటూ వాళ్ళు ఉత్సాహంగా ఇంటికి వెళ్ళిపోయేవారు. అది ఆ రోజుల్లో ఒక మధురమైన అనుభవం. 

అప్పటికి మా నాన్నగారి మేనమామ వయసు 65 సంవత్సరాలు ఉంటుంది. హాయ్ రా ఆ కోమటి కొట్టుకు వెళ్ళిన ప్రతిసారి నాలుగు మరమరాలు కొసరు అడిగి  పొట్లం కట్టించుకుని మా తమ్ముడు అప్పడికి చిన్న పిల్లోడు వాడికి చేతిలో పెట్టేవాడు.

అసలు కొసరు అంటే  అసలుకు అదనంగా , కొంచెం ఎక్కువ, అని అర్థం. కొసరు అంటే కోరగా కోరగా చివరికి పెట్టేది అని అర్థం. కొసరి కొసరి వడ్డించడం కూడా దీంట్లో నుంచి వచ్చిందే. 

ఇప్పుడు మార్కెట్ కల్చర్ మారిపోయింది . అలాంటి సంబంధం బాంధవ్యాలు ఏమీ లేవు. ఇప్పుడు కొసర్లు లేవు . అసలు ఇచ్చి సరుకు పట్టుకెళ్ళిపోవడమే. 

 అబ్బో !నేను చెప్పేది సుమారు యాభై సంవత్సరాలు పై మాట. అప్పట్లో   నిత్యావసర సరుకులు అన్ని కోమటి కొట్టులో అమ్ముతూ ఉండేవారు. అవి ఈ రోజుల్లో లాగా పెద్ద పెద్ద లైట్లు, షట్టర్లు తో దుకాణాలు, దుకాణం పేరుతో ఉన్న పెద్ద బోర్డులు, కస్టమర్లు కూర్చోడానికి కుర్చీలు, సామాన్లు మోసుకెళ్ళడానికి ట్రాలీలు ,రంగురంగుల డ్రస్సులు వేసుకున్న ఉద్యోగస్తులు, మరియు బిల్లు తీసుకోవడానికి ప్రత్యేక సిబ్బంది ప్రత్యేక కౌంటర్లు ఉండేవి కాదు.  

 చెక్కలతో తయారుచేసిన తలుపు,  ఎదురుగుండా పెద్ద త్రాసు, ఆ త్రాసులో తూకం రాళ్లు, అక్కడ గల్లా పెట్టి, దాని ఎదురుగుండా స్టూలు మీద  అంగ వస్త్రం కట్టుకుని నుదుట నామం పెట్టుకుని కూర్చుని ఉండే షావుకారు గారు, చుట్టుపక్కలంతా నల్లటి తుప్పు పట్టిన డబ్బాలో సరుకులు, అటు ఇటు పరిగెడుతున్న ఎలకలు ఇలా ఉండేది ఆ కిరాణా కొట్టు.

తెల్లవారకుండానే కొట్టు తీసి కూర్చుంటే రాత్రి పది గంటల వరకు కొట్టు తెరిచే ఉండేది కాదు. అప్పుడు లేబర్ యాక్ట్ లు ఉన్నాయో లేవో తెలియదు గానీ సెలవు రోజుల్లో కూడా దుకాణాలు తెరిచి ఉండేవి. భోజనానికి వెళ్లిన సమయంలో మధ్యాహ్నం ఒక గంట షావుకారు గారి కుటుంబ సభ్యులు ఎవరెవరు కూర్చునేవారు. 

ఏమిటో అందరికీ అందమైన పేర్లు ఉన్న ఆ రోజుల్లో ఎక్కువగా  రెడ్డిగారు రాజుగారు పంతులుగారు షావుకారు గారు అంటూ కులం పేరుతో పిలిచేవారు."  ఏవండీ షావుకారు గారు ఒక కేజీ బెల్లం ఇస్తారా!   ఇంకా కూలి డబ్బులు అందలేదు. రేపు రేపు తెచ్చిస్తాను అని అరువు అడిగే  ఆమె తోటి ఒక గంట పోయాక రా ! ఇంకా బోణీ అవలేదు అని సమాధానం చెప్పేవారు షావుకారు గారు. అంటే  అరువు ఇవ్వడం ఇష్టం లేక కాదు. ఆరోజు సరుకు ఇంకా ఎవరు డబ్బు పెట్టి కొనలేదు. అరువుతోటి వ్యాపారం ప్రారంభించడం ఇష్టం లేదు అని అర్థం 

ఒకవేళ ఎవరైనా డబ్బు పట్టుకుని వచ్చి సరుకుడిగిన ఇంతకు ఇంతకుముందు ఆ వ్యక్తికి సరుకు అమ్మిన రోజు వ్యాపార అమ్మకాలను బట్టి అంటే ఆ రజు వ్యాపారం సరిగా జరగకపోతే ఆ వ్యక్తికి సరుకు లేదని చెప్పేసేవారు. ఇది కూడా ఒక నమ్మకం. ఇవాళ బోణి ఎవరు చేశారో! బేరాలు అసలు లేవు అని బాధపడుతుండేవారు.

ఆ రోజుల్లో వినియోగదారుడికి అంత విజ్ఞానం ఉండేది కాదు. సరుకు కొనుక్కుని పట్టుకు వెళ్లడమే కానీ ఆ సరుకు తూకం వేసే రాళ్లు గురించి గానీ త్రాసు గురించి గానీ ఎవరు ఆలోచించేవారు కాదు. 

ముఖ్యంగా గ్రామాల్లో ఆ రోజుల్లో ఉద్యోగస్తులు చాలా తక్కువ మంది ఉండేవారు. ఎక్కువగా వ్యవసాయదారులు వ్యవసాయ కూలీలు రైతులు ఉండేవారు. పంటల కాలంలోనే వాళ్ళకి డబ్బు వస్తుంది కాబట్టి  కోమటి కొట్టులో ఖాతా ఉండేది.  పంటల కాలంలో పది సార్లు తిరిగితే గాని పాత బాకీలు వసూలు అయ్యావు కదా పాపం!.

మరి ఇంకొక విచిత్రమైన అలవాటు ఉండేది ప్రజల్లో అప్పట్లో

కోమటి కొట్టుకు వెళ్లి అరకిలో సరుకుని  ఆరు సంవత్సరాల వయసు వాళ్ళు నుంచి అరవై ఏళ్ళ వయసు ఉన్న వాళ్ళు కూడా చెయ్యి చాచి "కొసరు "అడిగేవారు.  ఏమిటో అది ఏ రకంగా అలవాటయిందో తెలియదు. పాపం ఆ ఆ షాప్ యజమాని  చిన్న బెల్లం ముక్క, లేదా కొన్ని మరమరాలు, లేదంటే కొద్దిగా గుల్ల శనగపప్పు చేతిలో పెట్టేవాడు. అది తింటూ వాళ్ళు ఉత్సాహంగా ఇంటికి వెళ్ళిపోయేవారు. అది ఆ రోజుల్లో ఒక మధురమైన అనుభవం. 

అప్పటికి మా నాన్నగారి మేనమామ వయసు 65 సంవత్సరాలు ఉంటుంది. హాయ్ రా ఆ కోమటి కొట్టుకు వెళ్ళిన ప్రతిసారి నాలుగు మరమరాలు కొసరు అడిగి  పొట్లం కట్టించుకుని మా తమ్ముడు అప్పడికి చిన్న పిల్లోడు వాడికి చేతిలో పెట్టేవాడు.

అసలు కొసరు అంటే  అసలుకు అదనంగా , కొంచెం ఎక్కువ, అని అర్థం. కొసరు అంటే కోరగా కోరగా చివరికి పెట్టేది అని అర్థం. కొసరి కొసరి వడ్డించడం కూడా దీంట్లో నుంచి వచ్చిందే. 

ఇప్పుడు మార్కెట్ కల్చర్ మారిపోయింది . అలాంటి సంబంధం బాంధవ్యాలు ఏమీ లేవు. ఇప్పుడు కొసర్లు లేవు . అసలు ఇచ్చి సరుకు పట్టుకెళ్ళిపోవడమే.

"కొసరుకి కాలం చెల్లిపోయిన జ్ఞాపకాలకూ ఓ విలువ ఉంది!

"అప్పటి కోమటి కొట్టు – ఓ మధురమైన కాలపు ప్రతిబింబ

“ఆహా! ఆ కొసరు వేళ్ళతో అందుకున్న జ్ఞాపకాలు... కొసరుగా వచ్చిన మరమరాలు కంటే, షావుకారు గారి చిరునవ్వు మధురంగా ఉండేది.”

"ఇప్పుడు కొసరు కాదు, కోడ్ స్కాన్ చేయాలి. సంబంధాలు కాదు, ఆఫర్‌లు మాట్లాడతాయి

"బాకీ ఖాతాలు మూసుకున్నాయి, కొసరులు కనుమరుగయ్యాయి. కానీ మానవ సంబంధాలు తూకం రాళ్లతో తూకం వేయలేనివి. ఆ కాలపు అనుబంధాల వాసన ఇప్పటికీ మన మదిలో మిగిలిపోయింది."

రచన మధునాపంతుల చిట్టి వెంకట సుబ్బారావు 

కాకినాడ 9491792279